Кыргызстандагы Жахабанын күбѳлѳрүнүн диний борборунун башкаруу комитетинин тѳрагасы Алымбек Бекманов, CABAR.asia аналитикалык порталына берген маегинде алгачкы Жахабанын күбѳлѳрү ѳлкѳгѳ качан келгендиги, ошондой эле алардын калк жана бийлик менен ѳз ара аракеттешүүлѳрү туурасында айтып берди.
Подпишитесь на наш канал в Telegram!
Кыргызстанда Жахабанын күбѳлѳрүнүн жалпы этникалык курамы кандай?
Биздин арабызда ѳзбек, орус, кыргыз, корей, дунган, уйгур улуттарынын ѳкүлдѳрү бар. Албетте, Кудайдын падышалыгы жөнүндөгү кабар алгач орус тилине айтылган, ошол себептүү орус тилдүү Жахабанын күбѳлѳрүнүн саны жогору болгон. Бирок, 90-жылдары кѳптѳгѳн кыргыздар Ыйык Китепти окуй баштаган. Ал эми басылмалар кыргыз тилинде чыга баштаганда, алардын саны андан да кѳбѳйдү. Азыр орустарга караганда кыргыздар басымдуулук кылат. Себеби, Союз тарагандан кийин жана Кыргызстанда болуп ѳткѳн тѳӊкѳрүштѳрдѳн улам, кѳп сандагы орустар ѳлкѳдѳн кетип калышкан. Бирок, биз үчүн кыргыздардын же кайсы бир башка улуттун кѳп болушу маанилүү эмес. Биз буга кийлигишпейбиз. Алар ѳздѳрүнүн чечиминин негизинде Жахабанын күбѳсү болуп, Кудай жѳнүндѳгү чындыкты үйрѳнүшѳт. Мен Ыйык Китепти Жахабанын күбѳлѳрү менен аскерден келген соӊ, 1992-жылы окуй баштадым. Кийинчерээк досторум, анан бир туугандарым – 3 агам, 1 иним, 2 эжем, андан соӊ ата-энем кошулду. Менин үй-бүлѳм чоӊ жана дээрлик баары Жахабанын күбѳлѳрү. Буга чейин ѳзүбүздү башкалар сыяктуу эле мусулман деп эсептечүбүз. Советтер Союзунун учурунда мектепте бизди атеизмге окутушкан, кудай тууралуу эч нерсе деле билчү эмеспиз. Ал эми кудайга ишенгендерге башкача кѳз караш менен мамиле кылышкан. Менде бала кезимде эле «Адамдар эмне үчүн ѳлѳт?» деген суроо жаралып, чоӊойгуча ага эч кимден жооп ала алган эмесмин. Аскердик кызмат ѳтѳгѳнү кетип, Союз тарагандан кийин 1992-жылы демобилизацияландым. Индустриалдык техникумда үчүнчү курста окуп жатканымда, китепканага кирип, кудай жѳнүндѳ айтып берип жаткан аялды кѳрдүм. Топко жакындап барып, аларга кошулуп калдым. Ошондо «Адамдар эмне үчүн ѳлѳт?» деген суроомду бердим. Алар адамдар эмнеге ѳлѳ турганы, каякка барарыбыз, эмне үчүн карый турганыбыз тууралуу айтып беришти. Кѳрсѳ, бул суроолорго жооптор Ыйык Китепте жазылган экен. Ошондой эле Ыйык Китепте адам баласы белгилүү бир убакыт кыйналып, андан соӊ ѳлүш үчүн эмес, түбѳлүк жашоо үчүн жаралгандыгы да айтылат. Жахабанын күбѳлѳрүнүн диний ишениминин христиан дининин башка агымдарынан принциптүү ѳзгѳчѳлүгү эмнеде? Билишимче, аскерде кызмат ѳтѳѳ, кан куюу ж.б. аракеттерге катуу тыюу салынган. Жахабаны күбѳлѳрү Ыйык Жазуунунун эрежелерин катуу сакташат. Ал эми Ыйык Жазууда, мисалы үчүн бейиштин жери жѳнүндѳ эмне деп жазылган? Бейиш асманда же жер астында эмес, бир гана жер жүзүндѳ болот. Ѳлгѳндѳн кийин адам баласынын жашоосу жок. Ал топуракка айланат. Ыйык Китептин эч бир жеринде адамдын андан ары кайсы бир жерде жашоосун уланта тургандыгы тууралуу эч нерсе жазылган эмес. Башка диндерде болсо, бейиш асманда же дагы башка жерде экендиги айтылат. Негизги ѳзгѳчѳлүктѳрүнүн бири ушул. Ыйык Китепте чыныгы бир гана Кудай бар экендиги жазылат жана анын аты Жахаба деп 7 миӊден кѳп жолу кайталанат. Бул – Жахабанын күбѳсү болгонумдун экинчи бир себеби. Кудай жер жүзүн куткарсын деп, ѳзүнүн уулун жиберген. Кудай менен Иса Пайгамбардын бирдей абалда экендиги эч бир жерде жазылган эмес. Дагы бир айырмачылыгы мына ушунда. Жахабанын күбѳлѳрү аскерде кызмат ѳтѳѳгѳ тыюу салбайт. Адам аны ѳзү чечет. Бирок, Ыйык Китепте «Жакыныңды ѳлтүрбѳ» деп айтылат. Ал эми биздин жакындарыбыз – бардык адамдар. Аскерде болсо, ѳлтүргѳндү үйрѳтүшѳт да, туурабы? Ушул себептен улам, Биринчи жана Экинчи дүйнѳлүк согуштардын учурунда Жахабанын күбѳлѳрү башкаларды ѳлтүрбѳѳ максатында түрмөлөрдө, концлагерлерде отурушкан. Ошентсе да, Жахабанын күбѳлѳрү альтернативдик жана жашылдандыруу же бир жерге барып жардам берүү сыяктуу жарандык кызматтарга баруудан баш тартпайт. Кан куюу маселесине келе турган болсок, бул дагы Ыйык Китептин мыйзамы. Китепте «Кан – адамдын жашоосу сыяктуу ыйык нерсе, канды тамакка кошпо, колдонбо» деп айтылат. Бул эреже сѳзсүз сакталышы керек. Экинчиси – кан куюуга байланыштуу кѳптѳгѳн адамдар гепатит, СПИД сыяктуу коркунучтуу ооруларды жугузуп келген жана бүгүнкү күндѳ да уланууда.* Республикалык кан борборунун берген маалыматы боюнча, донорлор тарабынан берилген кан, ал аркылуу жуга турган бруцеллез, безгек, сифилис, гепатит, СПИД сыяктуу оорулардын кылдат текшерүүсүнѳн ѳтѳт.
Картада Кыргызстандын Жахабанын күбѳлѳрүнүн жолун жолдоочулары жашаган калктуу жерлери кѳрсѳтүлгѳн.
Тыюу салуулар бизге олуттуу таасирин тийгизди деп айта албайм. Жахабанын күбѳлѳрүнүн кѳбү Кыргызстандан башка ѳлкѳлѳргѳ кетип калгандыгына карабастан, коомубуздун жактоочуларынын саны ѳсүүдѳ. Бүгүнкү күндѳ 5 миӊден ашуун ишенимдештерибиз бар, ал эми кызыккандардын саны 10 миӊден ашык.
Силер кѳргѳндѳй эле, Жахабанын күбѳлѳрүнүн саны ѳсүүдѳ. Биз болсо, маанилүү бир айырмачылыкты байкаган деле жокпуз. Себеби, азыр бизде сайт ачылган. Ал жердеги маалымат 973 тилде чыгат. Алардын ичинде кыргыз тили да бар. Учурда дүйнѳ жүзү ѳзгѳрүп, бардык нерсе технологияга ѳтүп жатат.
Уюмуӊардын ММК, коомдук мекемелер менен байланышынын жоктугу жана жабык болуусунун себеби эмне менен түшүндүрүлѳт?
Биз мамлекеттик органдар катары, Юстиция министрлиги, Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссия, ал тургай Президенттик аппарат жана башка чет ѳлкѳлүк уюмдар менен тез-тез байланышып турабыз. Бирок, мисалы, Конфессиялар аралык кеӊешке биз барбайбыз. Себеби, элдер биригип, бир маселени чечүүгѳ аракет кылышат. Ал эми бардык нерсени Кудай чече тургандыгын билип туруп, биз андай иш-чараларга катышпайбыз.
Ыйык Жазууда дин менен мамлекет бири-биринен алыс болуусу керек экендиги айтылат. Алардын биригиши – Кудайдын мыйзамын бузуу деп эсептелет. Биз болсо бул маселе боюнча бейтараптыкты катуу сактагандыктан, кѳп кишилер бизди жабык уюм деп ойлошот.
Бирок, бул – биз таптакыр байланышка барбайбыз деген маанини билдирбейт. Кандайдыр бир маселе келип чыкканда, ѳз оюбузду билдиребиз. Ал эми саясат менен мамлекеттин иштерине кийлигишпегендиктен, эч кандай кыйноо болбойт. Керек болгон учурда дайыма ѳз пикирибизди жана бизди тынчсыздандырган нерселерди сѳзсүз айтабыз. Ал эми эмне жана кандай кылыш керек экендиги тууралуу сунуштарды айтпайбыз. Муну эч качан жасаган эмеспиз жана келечекте да жасабайбыз.
Биз башка диндердин ѳкүлдѳрүн, жолун жолдоочуларын сыйлайбыз. Себеби, алар да адамдар, биздин коӊшуларыбыз. Алар демократиялык республикада жашашат жана баптист же католик болобу – ал ѳз иши. Ѳздѳрү чечим кабыл алууга укуктуу. Биз болсо ар дайым башкалардын чечимин сыйлайбыз жана мындай же тигиндей туура деп талашпайбыз.
Жахабанын күбѳлѳрүнүн уюму эмненин эсебинен жан сактайт? Кайрымдуулук каражаттарынын эле эсебиненби же кандайдыр бир коммерциялык багыттарыӊар барбы?
Бизди уюм коммерциялык эмес жана толугу менен ыктыярдуу тартуулардын эсебинен каржыланат. Бардык жерлерде тартуулар үчүн кутучаларыбыз бар. Ошентсе да, мындай имараттарды куруу үчүн кутулардан топтолгон каражаттар жетишсиз экендиги баарыбызга маалым эмеспи. Биз бүткүл дүйнѳлүк уюм болгондуктан, учурда 240тан ашуун мамлекетте ишмердүүлүк жүргүзѳбүз. Ошол мамлекеттерден, мисалы, Жапония же Америкадагы Кудайга ишенген жарандардын тартууларынын эсебинен биздин кем-карчтарыбыз жабылат. Анткени, ѳзүбүздѳ топтолгон кайрымдуулук каражаттар техникалык тейлѳѳ менен коммуналдык кызматтарга гана жетип калуусу мүмкүн. Дүйнѳ жүзү боюнча жалпысынан 8,5 миллиондон ашык Жахабанын күбѳлѳрү бар. Ошолордун ар бири бир гана доллардан кайрымдуулук кылса, канча деген сумма топтолот? Ал эми турмуштук абалы жакшы ѳкүлдѳрүбүз 100 доллардан да беришет. Чогулган каражаттар туура жана так бѳлүштүрүлѳт. Себеби, бизде эч ким уурдабайт, эч ким алдабайт, тескерисинче, кайрымдуулук жасашат. Бул акчалар жаратылыш кырсыктары болуп жаткан аймактарга жардам берүүгѳ да жетет. Биздин коомдун ѳкүлдѳрүнѳ, ал тургай алардын коӊшуларына да турак-жай куруу үчүн жардам бере алабыз. Бизде филиалда кызмат кылган Бейтелдиктер, ошондой эле дүйнѳ жүзүн кыдырып кызматта жүргѳн миссионерлер бар. Булардан тышкары, кызмат кылган, чогулуштарга катышкан, туура жол кѳрсѳткѳн кыдыруучу кѳзѳмѳлчүлѳрүбүз да бар. Алар ѳз ыктыяры менен кызмат кылгандар жана аткарган иштери үчүн эч кандай маяна алышпайт, чыгымдары үчүн материалдык жѳлѳк пул берилбейт. Мисалы, Бейтелдиктер айлык акы талап кылышпайт, бирок күн кѳрүү үчүн акча керек. Ошондуктан, муктаждыктарга деп бир аз жѳлѳк пул берилет. Уюмубуз муну камсыз кылат. Бирок, бул айлык акы эмес, жѳн гана жашоо үчүн зарыл болгон каражат минимумунун деӊгээлиндеги азыраак акча. Турмуш шарты жакшы болгон ыктыярдуулар да бар. Мындай адамдар эч кандай акысыз эле жардам беришет. Кѳпчүлүгү ушундай кылышат. Эч кандай акча сурабастан, жѳн гана жол киресин тѳлѳп берүүнү ѳтүнгѳн ыктыярдууларыбыз да бар. Бул болсо, бирѳѳнү жалдап, ага маяна тѳлѳп берүүгѳ караганда кыйла арзан экендиги талашсыз. Болбосо, коммерциялык эмес, алгачкы кылымдардан тартып, ушул күнгѳ чейин кайрымдуулуктан түшкѳн каражаттардын эсебинен жашап келген диний уюм болгондуктан, акча каражаты эч нерсеге жетпейт болчу.Бул макала IWPRдын «Борбордук Азиядагы туруктуулукка ачык баарлашуу аркылуу» долбоорунун алкагында жарыкка чыкты.