Мақомоти Тоҷикистон чораҳои дастгирии соҳибкорон ва табақаҳои камбизоати аҳолиро дар баробари пандемияи нави коронавирус эълон карданд. Аммо, коршиносон ин тадбирҳоро нокифоя мешуморанд.
Ба Telegram канали мо обуна шавед!
Охирҳои моҳи марти соли равон ҳукумати Тоҷикистон нақшаи чорабиниҳоро оид ба пешгири ва таъсири хавфи эҳтимолии пандемияи коронавирус ба иқтисодиёти кишвар таҳия намуд.
Ҳукумат дар нақшаи худ чораҳоро оид ба таъмин намудани бозорҳои истеъмолӣ, фаровонии молҳои зарурӣ, зиёд кардани истеҳсолот ва захираҳои онҳо пешгири ва болоравии нархҳо ва, тадбирҳоро барои дастгирии гурӯҳҳои осебпазири аҳолӣ пешбинӣ шуда намуда буд.
Ҳамчунин таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқии дахлдор дар бораи супоридани имтиёзҳои андозӣ ва таътилҳои андоз ба соҳибкорони хурду миёнаи осебпазир ва ба таъхир андохтани санҷишҳои ғайриандозӣ дар нақша буд.
Ин чунин нақшаҳои соҳавиро Бонки миллии Тоҷикистон, Вазорати рушди иқтисод савдо ва дигар вазорату идораҳо таҳия кардаанд. Аммо, ба гуфтаи коршиносон, дар ин санадҳо сухани мушаххасе дар бораи чунин тадбирҳо ва дастгирӣ чизе гуфта нашудааст.
Масалан, дар нақшаи чорабиниҳои БМТ гуфта мешавад, ки ба ташкилотҳои қарзӣ тавсияҳои дахлдор оид ба зиёд кардани қарздиҳӣ ба соҳибкории саноатӣ, инчунин таҷдиди сохтори қарзҳо ва додани қарзҳое, ки мушкилоти молиявӣ доранд, дода мешавад.
Аммо, Бонки Миллӣ ба суоле, ки тариқи хат аз ҷониби рӯзноманигори CABAR.asia дар бораи мушаххас кардани чорабиниҳои пешбинишуда равона шуда буд, посух наомад.
Рӯйдодҳои номбаршуда ва тадбирҳои сершумори ба нақша бударо аз 17 бонки кишвар танҳо 4-тои он амали намудаанд.
Бисёре аз тадбирҳои нақшаи давлатӣ низ иҷро иҷро нашудааст.
Масалан, банди пур кардани бозор бо молҳои мавриди ниёзи мардум иҷро нашудааст , аммо норасоии аксарияти онҳо боиси сатҳи рекорди аз январ то май дар ин давра: 5,4% ( аз соли 2019, таваррум ( инфляции) дар тӯли сол 8% -ро ташкил дод).
Коршиносон инчунин аз назари танқиди ба чораҳои ҳукумат оиди дастгирии молиявӣ ба гурӯҳҳои осебпазири аҳолӣ вокуниш нишон доданд.
Аввалан, аз 1 июн танҳо дар 28 ноҳия камбизоатон кумак мегиранд, (дар кишвар 63 шаҳр ва ноҳия мавҷудаст). Бо қарори ҳукумат аз чи сабаб бошад, ки бораи таъмин ва пардохти кӯмакпулиҳо ҳамаи ноҳияҳои ВМКБ дохил намешавандн. Ин минтақа фақиртарин вилояти кишвар баҳисоб меравад.
Дуввум, коршиносон таваҷҷӯҳро ба миқдори кумакпули ҷалб мекунанд – ба ҳар як оилаи камбизоат дар семоҳ ҳамагӣ 116 сомонӣ (тақрибан 12 доллари ИМА) дода мешавад.
Нақшаҳои додани таътилҳои андозӣ ба ҷомеаи соҳибкорон қисман иҷро шуданд: иншооти сайёҳӣ, муассисаҳои тиббӣ, меҳмонхонаҳо, ташкилотҳои хӯроки умумӣ, марказҳои тандурустӣ ва варзиш, осоишгоҳҳо, ҳаракати байналмилалии мусофирон ва аэронавигатсия, инчунин соҳибкорони хурду миёна, ки фаъолияти худро марбут ба коронавирус пурра қатъ кардаанд. Ва барои нигоҳ доштани сатҳи даромаднокии аҳолӣ аз 1 июн то 31 декабри соли 2020, меъёри андози даромад аз фоизи пасандозҳои шахсони воқеӣ аз 12 то 6 фоиз коҳиш дода шудааст.
Бо Фармони Президент Эмомалӣ Раҳмон, ки танҳо аввали моҳи июн ба имзо расид, дастур дода шуд, ки нархи маҳсулоти ниёзи мардум, аз ҷумла доруҳо, лавозимоти тиббӣ, ниқобҳо, антисептикҳо, инчунин орд ва маҳсулотҳои ба ин монанд, шакар, равғани растанӣ, зироатҳои лӯбиёгӣ, картошка, собун ва сӯзишворӣ дар кишвар ба танзим дароварда шавад.
Инчунин, дар ин санад дастур дода шудааст, ки то охири соли ҷорӣ нархҳои хидматрасонии коммуналӣ боло нараванд.
Дар ҳамсояҳо чӣ вазъ чи гуна?
Дар ҳамин ҳол, дар кишварҳои ҳамсоя аллакай тадбирҳои ҳамаҷониба оид ба кӯмак ба аҳолӣ, дастгирии соҳаҳои аз ҳама зарардида, андозсупорандагон ва ғайраҳо андешида шуданд.
Масалан, дар Узбакистон дар аввали моҳи апрел президент Шавкат Мирзиёев фармонро оид ба дастгирии аҳолӣ ва соҳибкорӣ дар давраи карантин имзо намуд.
Санади мазкур, ки беш аз 20 банди мухталифро дар бар мегирад, соҳибкорони хурд ва як қатор дигар ширкатҳои тиҷоратиро аз 1 июн то 1 сентябри соли 2020 аз андози амвол ва андози замин озод мекунад.
Аз корхонаҳои хурд инчунин андозҳои амвол ва андози замин барои моҳҳои апрел ва май ситонида мешаванд ва ҷаримаҳо дар давраи аз 1 январ то 15 май дар ин андозҳо ҷамъоварӣ карда мешаванд.
Қаблан соҳибкорон ҳуқуқи ба таъхир гузоштани пардохти андоз аз арзиши иловашударо ҳангоми воридоти молҳо (корҳо, хизматрасониҳо) то 120 рӯз ба даст меоварданд. Ширкатҳои хурд ва корхонаҳои хурд, ки ба фаъолияти иқтисодии хориҷӣ машғуланд, ҳадди аққал як сол пеш аз тамос бо мақомоти гумрук ҳуқуқи ба таъхир гузоштани пардохти боҷҳои гумрукӣ ва аксизҳои ҳангоми воридоти мол ситонидашавандаро мегиранд, ба истиснои молҳои истеъмолӣ, ба мӯҳлати то 1 июл бо пардохти минбаъдаи ба таъхир гузошташуда маблағро бо тақсимоти баробар дар давоми 120 рӯз мегиранд.
Дар маҷмӯъ, мақомоти кишвари ин ҷумҳурии ҳамсоя барои дастгирии сокинони худ беш аз 80 тадбирҳои мушаххас андешидааст.
Дар Қазоқистон ва Қирғизистон тадбирҳои ҳамаҷонибаи дастгирии аҳолӣ ва соҳибкорон чанд моҳ аст, ки амал мекунанд.
“ Ислоҳоти куллӣ лозим аст “
Иқтисодшинос Аюб Эгамов чунин мешуморад, ки тадбирҳои дар фармони президент пешбинишуда барои дастгирии соҳибкорӣ нокифоя мебошанд. Ба гуфтаи ӯ, мақомоти андоз аз соҳибкорон талаб мекунанд, то андозро пеш аз мухлат супоранд, ки инро Эгамов ғайри қобили қабул мешуморад. Вай чунин медонад, ки дар шароити кунунӣ давлат на танҳо бояд соҳибкоронро ҳангоми пандемия аз андоз озод кунад, балки мӯҳлати пардохти қарзро низ тамдид намояд.
«Мо ҳама медонем, ки тиҷорати хурд ва миёна дар Тоҷикистон базӯр зинда монда метавонад. Агар соҳибкоронро дар ин замони душвор дастгирӣ накунанд, ин ба натиҷаҳои бад, ва бастани ҳазорон корхона бекории оммавӣ оварда мерасонад. Чунин вазъ ба буҷа зарба мезанад, ғайр аз он, ноустувории иҷтимоӣ ва иқтисодӣ дар ҷомеа меафзояд, – мегӯяд иқтисоддон.
Эгамов чунин медонад ки, ки соҳибкорон ба монанди озод кардан аз пардохти иҷораи макони давлатии иҷораи давлат, кам фоида мегиранд.
«Мо ҳама хуб медонем, ки шумораи ками соҳибкорон макони давлатиро иҷора мегиранд. Асосан соҳибкорон биноҳои ба сохторҳои тиҷоратӣ тааллуқ доштаро ба иҷора мегиранд. Дар фармон дар ин бора чизе нест ”, гуфт Эгамов.
Инчунин ӯ таваҷҷӯҳро ба он ҷалб кард, ки фармон аз 1 июл то 1 сентябри соли 2020 аз боҷҳои гумрукӣ (андоз аз арзиши изофа, аксизҳо ва боҷҳо), воридоти мавод барои истеҳсоли дезинфексия, доруворӣ ва либосҳои муҳофизатӣ, инчунин, асбобҳоро пешбинӣ мекунад , таҷҳизот барои озмоишгоҳҳои тиббӣ ва мавод барои муайян кардани бемории сироятии COVID-19.
«Ин фаъолият асосан аз ҷониби ширкатҳои алоҳидаи наздик ба мақомот амалӣ карда мешавад. Яъне ин ҳама маънои онро дорад, ки ин банди фармон, ба истилоҳ, “кӯмак ба худамон аст”, -мегӯяд Эгамов.
Эгамов рӯзҳои душвори иқтисоди Тоҷикистонро пешгӯӣ мекунад ва чунин мешуморад, ки мақомот бояд хароҷоти зиёдатӣ, аз ҷумла ҷашни Рӯзи истиқлолиятро манъ карда, маблағҳои ҷудошударо барои дастгирии аҳолӣ истифода баранд.
«Ҳатто зарур аст, ки ҳаҷми маблағҳои барои сохтмони НБО Роғун ҷудошударо аз нав дида бароем. Шубҳаовар аст, ки кишварҳои мададрасон ва ташкилотҳои байналмилалии молиявӣ пешниҳодҳои Тоҷикистонро барои сармоягузорӣ дар ин лоиҳа имсол ё солҳои наздик қабул мекунанд. Ҳоло, то ҷое ки ман медонам, музокирот бо Украина дар бораи интиқоли қубурҳо натиҷа народа аст. Украина барои ба мо додани қубурҳо омода нест ”,- қайд намуд иқтисоддон.
У изҳори шубҳа дорад, ки чунин фармон дар ҳама бандҳо амали мегардад, “агар иҷрои он аз ҷониби васоити ахбори омма, ташкилотҳои ғайриҳукуматӣ ва баъзе сохторҳои мустақил назорат карда нашавад.”
“Барои рафъи зарари пандемияи коронавирус ва чунин бӯҳрони иқтисоди, Тоҷикистон ба ислоҳоти куллӣ ва ҳамаҷониба дар ҳама соҳаҳо ниёз дорад”, – хулоса намуд иқтисодшинос.
Ин матлаб дар доираи лоиҳаи IWPR “Giving Voice, Driving Change — from the Borderland to the Steppes Project” омода шудааст.