Дар баъзе аз манотиқи Тоҷикистон ҳанӯз ҳам суннатҳои қадимии номзадии бармаҳал вуҷуд дорад. Духтаронро ҳанӯз дар синини 12-13-солагӣ, бе он ки домоди ояндаро дида бошанд, ба ӯ номзад мекунанд. Ва дар мавриди идомаи таҳсили духтарон дар мактаб ва донишгоҳ фақат номзад ё шавҳари ояндаашон метавонад тасмим бигирад.
Ба канали мо дар Telegram ҳамроҳ шавед!
Маҳина Акрамзода дар синфи 11-и мактаби рустои Сурхи ноҳияи Исфара, дар шимоли Тоҷикистон, як минтақаи ҳаммарз бо Қирғизистон, таҳсил мекунад. Алакай 5 сол аст, ки ӯ номзад шуда ва ҳамсари ояндааш 22 сол дорад.
«Мо ҳаргиз бо ҳам дидор надоштем. Домодро волидонам интихоб карданд. Ман мехоҳам пизишк шавам ва номзадам бо ин тасмим мувофиқат кард,»- мегӯяд Маҳина. Ӯ аз ҷумлаи андак духтаронест, ки ҳамсари ояндаашро мешиносад, ҳарчанд онҳо боре ҳам бо ҳамдигар суҳбат накардаанд.Издивоҷ дар навбати аввал?
Дар мактаби рақами 29-и деҳаи Сурх аксари духтарони синфҳои болоӣ мегӯянд, ки онҳо алакай номзад шудаанд. Онҳоро аз хурдсолӣ чунин тарбият кардаанд, ки хонадорӣ ва муроқибат аз ҳамсару фарзандонро ҳадафи аслии зиндагии худ қарор бидиҳанд. Яке аз толибилмони синфи 11 мегӯяд, ки бо интихоби волидонаш мувофиқ аст ва омода аст ба тарбияти фарзандон машғул шавад, агар ҳамсараш ба ӯ иҷозаи идомаи таҳсил надиҳад. Масъулони мактаб мегӯянд, ки ҳанӯз даҳ сол пештар давраи комили таҳсилоти мутавасситаро фақат писарон анҷом медоданд. Имрӯз, бар асоси маълумоти мақомот, ҳамаи духтарон ҳам таҳсилро то ба охир мерасонанд, чунки ҳукумати Тоҷикистон шадидан бар фаъъолияти онҳо назорат мекунад. Дар соли 2011 дар Тоҷикистон қонун «Дар бораи масъулияти падару модар барои таҳсил ва тарбияи фарзанд» тасвиб шуд. Тибқи иттилоъи Додситонии кул, дар соли 2017 ҳудуди 16 ҳазор парванда алайҳи волидоне, ки ин қонунро нақз кардаанд, боз шудааст. Онҳо ба маблағи 1,3 млн сомонӣ(138 ҳозар дулор) ҷарима шудаанд. Дар соли 2016 расонаҳои маҳаллӣ аз боз шудани 474 парванда алайҳи волидон хабар доданд.Пештар расми “гаҳворабахш” дар саросари Тоҷикистон маъмул буд, аммо ҳоло ин маросим тақрибан ба фаромушӣ супурда шудааст. Номзадии бармаҳал танҳо дар баъзе аз манотиқи дурдаст ба монанди рустои Сурх сурат мегирад. Ва дар ин ҷо духтарон банудрат барои таҳсил ба донишгоҳ мераванд.
Ба гуфтаи ӯ, агар қаблан 70 дарсади духтарони русто зуд издивоҷ мекарданд, ҳоло ин нишондод ба шарофати корҳои таблиғотӣ то 30 дарсад камтар шудааст.
«Бе он ки аз духтар бипурсанд, ӯро фотеҳа (номзад) мекунанд ва ин мушкилоте дар пай дорад. Издивоҷҳои бармаҳал маъмулан боиси ба дунё омадани кӯдакони носолим ва сиқти ҷанин мешавад. Азбаски духтарон барои фарзанддорӣ омода нестанд, навзодон маъмулан фавт мекунанд,» – мегӯяд Назирова. Ба гуфтаи Назирова, мардум мебинанд, ки дар натиҷаи издивоҷҳои бармаҳал хонаводаҳои зиёде аз ҳам мепошанд ва духтарон бо кӯдакони кӯчак дар даст танҳо мемонанд. Бино бар ин, мардум худашон аз ин расм даст мекашанд. Бо ин ҳол, аз миёни 661 духтари толибилм 200 нафар алакай номзад шудаанд. Аммо тавре ки Назирова мегӯяд, дар натиҷаи корҳои таблиғотӣ тайи шаш моҳи ахир 80 духтар аз номзадони худ даст кашиданд ва бо афроди дилхоҳи худ издивоҷ карданд.
Бо ин ҳама корҳои таблиғотиву рӯшангарӣ алайҳи номзадии бармаҳал ин расм ҳанӯз ҳам аз масоили умда ба шумор меравад. Дар соли 2011 дар Тоҷикистон синни издивоҷ аз 17 ба 18 боло бурда шуд. Ҳамакнун аҳли хонаводаи домод мунтазир мемонанд, то номзадаш ба синни издивоҷ бирасад, сипас ҷашни арӯсиро барпо мекунанд.
Мавориде буда, ки то имтиҳоноти давлатӣ замоне тӯлонӣ боқӣ монда, аммо духтар ба синни 18 қадам ниҳодааст. Тарафҳо ҷашни арӯсиро як рӯз баъд аз зодрӯзаш барпо мекунанд ва тарафи домод ба духтар иҷоза намедиҳад, ки имтиҳоноташро бисупорад, – мегӯяд Муҳиддинова. Аксари духтарони фотеҳашуда мегӯянд, ки бо интихоби волидонашон мувофиқанд ва таъкид мекунанд, ки чораи дигаре надоранд, ҳатто агар домодҳои оянда аз идомаи таҳсилашон монеъ шаванд.Маводи мазкур дар чорчӯби тарҳи «Giving Voice, Driving Change — from the Borderland to the Steppes Project» ва бо кумаки молии Вазорати хориҷаи Норвегия омода шудааст. Назароти дарҷшуда дар ин матоаб баёнгари мавзеъи расона ва сарпарасти ин тарҳ нест.