Дар Тоҷикистон сиёсатмадорон ва коршиносон бар он ақидаанд, ки рӯйдодҳои охири дар Беларус ба амал омада аз ҷониби мақомот ба таври ҷиддӣ баррасӣ хоҳанд шуд.
Ба Telegram канали мо обуна шавед!
Чанд моҳ аст, ки дар Беларус эътирозҳои оммавӣ алайҳи натиҷаҳои интихоботи президенти 9 август идома доранд. Имрӯз, шумораи бештари пиронсолон, ки Александр Лукашенкоро дастгирӣ мекарданд, ба гирдиҳамоӣ ва митинг равона шуданд. Рӯзи 12 октябр, ҳангоми пароканда шудани роҳпаймоиҳои нафақахӯрон дар Минск, нерӯҳои амниятӣ норинҷакҳо ва гази ашковарро истифода намуданд, новобаста аз чунин вазъ ашхоси зиёде аз ширкат дар аксияҳо даст накашиданд.
16 октябр маълум шуд, ки ҳукумат собиқ номзади президенти Беларус Светлана Тихановскаяро ба рӯйхати ҷустуҷӯи байналмилалӣ “барои даъват ба амнияти миллии кишвар” эълон кардаанд.
Иттиҳоди Аврупо ва ИМА интихобот дар Беларусро қонунӣ ва боэътибор эътироф накарданд. Аммо, президенти Русия Владимир Путин интихоботи президентии Беларусро боэътибор дониста 10 август яке аз аввалинҳо шуда Лукашенкоро бо пирӯзяш табрик гуфт.
Масъулини расмии Душанбе аз шарҳи тазоҳуроти оммавии Беларус худдорӣ мекунанд.
Сайҷаъфар Усмонзода, вакили парлумон раис ва риоякунандаи қонунӣ ҳукумати Ҳизби Демократии Тоҷикистон бар ин назар аст, ки рӯйдодҳои Беларусия- қудрати ҳукуматдорони хориҷӣ мебошад.
“Чунин издиҳом метавонад [дар ҳар кишвар] пайдо шавад, агар сиёсати онҳо ба манфиатҳои геополитикии дигар кишварҳо мувофиқат накунад” мегӯяд Усмонзода.
Ба ақидаи ӯ, ҳукумати Тоҷикистон инчунин рӯйдодҳои Беларусро назорат, таҳлил ва ба назар мегирад ва имкони ба вуҷуд омадани чунин вазъ дар Тоҷикистонро ба ҳар шакл баррасӣ хоҳад кард.
“Маркази тадқиқоти стратегии назди ҳукумати Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои хориҷӣ, Кумитаи давлатии амнияти миллӣ ва Вазорати корҳои дохилӣ ҳамаи рӯйдодҳои берун аз қаламрави кишварро назорат намуда, эҳтимолияти таъсири онҳоро ба Тоҷикистонро таҳлил ва баррасӣ намуда, баъдан маълумотро ба ҳукумат пешниҳод менамоянд. Мақомот ин ҳодисаҳоро наметавонад пайгири накунанд”, – мегӯяд Усмонзода.
Ба гуфтаи ӯ, барои пешгирӣ аз чунин ҳолатҳо, ҳукумат бояд дар бораи мушкилоти иҷтимоию иқтисодии кишвар, музди меҳнати аҳолӣ, инчунин баррасӣ ва ҳалли шикоятҳои мардум андеша кунад. Усмонзода ҳамчунин мешуморад, ки давлат бояд бо воридоти “идеологияи бегона ва таъсири баъзе қудратҳо ва ширкатҳои бузурги дар Тоҷикистон фаъолиятдошта” мубориза барад.
Ӯ бар он ақида аст, ки ҳодисоти такрори дар Минск буда метавонад барои кишварҳои Осиёи Марказӣ ки фарқияти тафаккури иллати доранд фалокатбор бошад.
“Агар мардуми он ҷой бо плакатҳо ба майдон бароянд, дар мамлакати мо мардум ба шикастани истгоҳҳо ва ошӯбҳоро шурӯъ мекунанд .”
Шокирҷон Ҳакимов, ҳуқуқшинос ва муовини раиси Ҳизби сотсиал-демократи Тоҷикистон низ чунин мешуморад, ки мақомот, аз ҷумла маъмурияти президент, воқеъоти дар Минскро шударо ҷиддӣ меомӯзанд.
Ба гуфтаи ӯ, мақомот аз он баташвишанд, ки онҳо бо Лукашенко умумиятҳои зиёде доранд.
“Хусусан коррупсия, баргузории интихоботҳои сохта, хешутаборӣ, норозиги ҷудо шудан аз қудрат бар хилофи манфиатҳои ҷамъиятӣ ва ғайра” гуфт Ҳакимов.
Дар айни замон, ӯ фикр намекунад, ки дар ояндаи наздик ягон “тағироти ҷиддии сифатӣ дар равандҳои сиёсии дохилии кишварҳои Осиёи Марказӣ”, аз ҷумла Тоҷикистон имконпазир бошад.
Ба ақидаи ӯ, муҳимтарин омили тағирот дар Осиёи Марказӣ тағйироти сохтори давлатӣ дар Маскав ва “ташаккули давлати муосир, муваффақ ва босамар дар Русия” мебошад.
10 август президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон Александр Лукашенкоро бо пирӯзӣ дар интихобот табрик гуфт.
“Ғалабаи шумо дар интихоботи президентӣ далели эътирофи саҳми азими шумо дар рушду таҳкими пояҳои истиқлолияти давлати Беларус, инчунин тасдиқи дурустии сиёсати дурандешонаи дар ин роҳи интихобкардаатон мебошад, ки ба баланд бардоштани сатҳи некӯаҳволии шаҳрвандони кишвар ва нуфузи он дар арсаи байналмилалӣ нигаронида шудааст” – гуфта мешавад дар барқияи табрикотии Президент Раҳмон.
Чӣ гуна ҳодисоти Беларусро дар ВАО-и давлатии Тоҷикистон инъикос карданд.
Фикри мақомот дар бораи рӯйдодҳои Минск дар мақолаи “Амнияти минтақавиро вайрон накунед!”, дар рӯзномаи ҳукуматии “Ҷумҳурият” нашр шудааст.
Муаллифи мақола, таҳлилгари камшӯҳрат Шамил Назарзода мегӯяд, ки интихоботи президентӣ дар ин кишвар тибқи қонунҳои байналмилалӣ баргузор шуд, аммо мухолифини сиёсӣ бар ин назар аст, ки интихобот тақаллуби баргузор шудааст.
“Мутаассифона, Иттиҳоди Аврупо, Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо ва дигар” дӯстон “-и Ҷумҳурии Беларус ақидаҳои мухолифони сиёсиро дастгирӣ намуда ба ин гуна ашхос паноҳгоҳи сиёсӣ медиҳанд …” гуфта мешавад дар мақола.
Муаллиф инчунин мегуяд, ки “пас аз рӯйдодҳои Беларус ҷонибдорони ҳизбу ҳаракатҳои дар Тоҷикистон мамнӯъ” чаппак мезананд ва рафтори хоинонаи мардуми Беларусро дастгирӣ мекунанд”.
“Онҳо мехоҳанд вазъро ноором кунанд ва сулҳи сиёсиро вайрон намоянд” гуфт Назарзода.
Дигар нашрияи расмӣ “Ховар” дар бораи тазоҳурот дар Беларус ҳеҷ хабаре интишор накардааст, аммо таъкид кардааст, ки номзад Светлана Тихановская “ба хотима додан ба тазоҳурот” даъват намудааст..
Инчунин, назари ҳукуматро дар бораи рӯйдодҳо метавон дар нашриёти шабакаҳои иҷтимоӣ муаллифони ба истилоҳ “фабрикаи ҷавобҳо” – гурӯҳи сохтакорони ҳукумат пайдо кард.
Моҳияти ин нашрияҳоро метавон зери сарлавҳаҳо пайдо кард: “Мунаққидони бадхоҳи Беларус мехоҳанд кишварро ба соҳибони худ супоранд …“, “Аз вайрон шудани Беларус кӣ манфиат мегирад?” ва ” Сенарияи Тоҷикистон солҳои 1990 дар Беларус“.
Дар нашрияҳо мегӯянд, ки мухолифини Беларус кишварро бо кумаки “хоҷагони хориҷӣ” -и худ ноором кардааст ва ин сенария аз солҳои 1990-ум, ки аз ҷониби Ҳизби Наҳзати Исломӣ дар Тоҷикистон манъ карда шудааст, сар мезанад.
Алалхусу, дар яке аз ин мақолаҳо хулоса меравад, ки “вазъи сиёсии Тоҷикистон низ мураккаб аст” пас нерӯҳое ҳастанд, ки мехоҳанд сенарияҳои Минскро дар кишвар такрор кунанд.
“Ҳизбҳо ва ҳаракатҳои гуногуни экстремистӣ мехоҳанд президенти қонунии кишварамонро барканор кунанд ва мо набояд хизматҳои сарвари давлатамонро фаромӯш кунем, то сулҳ, субот ва оромии давлатамонро аз даст надиҳем ва роҳ гум нашавем, ба монанди Украина ва Беларус”, – қайд мекунад муаллиф.
Васоити ахбори омма ва ҷомеаи шаҳрвандӣ дар бораи Беларус чӣ мегӯянд?
Рӯзноманигор ва фаъоли ҷомеаи шаҳрвандӣ Хилватшоҳ Маҳмуд таъкид мекунад, ки ҷомеаи Тоҷикистон ғайримустақим иттилоъ мегирад.
“На расонаҳои давлатӣ ва на мустақили Тоҷикистон дар Беларус намояндагии худро надоранд ва хабару мақолаҳо дар бораи рӯйдодҳои Минск ҳамеша тавассути дасти дуввум ва сеюм ба Тоҷикистон мерасанд”, – гуфт Маҳмуд.
Ба гуфтаи вай, шабакаҳои давлатӣ ахбор ва гузоришҳоро мустақиман аз расонаҳои Русия мегиранд, дар ҳоле ки ВАО ахборро аз расонаҳои ғарбӣ ва ё аз ВАО-и мустақили Беларус пахш мекунанд.
Аксари мавод дар бораи рӯйдодҳои Беларус аз ҷониби Озодӣ – бахши тоҷикии Радиои Озодӣ ва хабаргузории мустақили Азия-Плюс нашр шудаанд. Аз ҷумла, рӯзи 24 август, “Озодӣ” мақолаеро бо номи “Пас аз” Сафи Беларуси нав “Лукашенка бо зиреҳ ва дар даст силоҳ баромад” нашр шуд, ки дар саҳифаи Фейсбуки радио баҳсҳои зиёдеро ба вуҷуд овард.
Фикрҳои истифодабарандагон тақсим шуданд: баъзе Лукашенкоро танқид менамуд, ва баъзе ба тарафдории ӯ сухан мекард.
«Интихоботи президентӣ ду мӯҳлат барои чаҳорто дорад ! Лукашенко зиёд нишаст. Ҳеҷ чиз ба ӯ кӯмак намекунад. Ҳатто тапонча бо се мағозааш, ”навиштааст яке аз шореҳон.
“Хизматҳои ин марди бузург (Лукашенко) пас аз рафтанаш қадр карда мешавад, аммо пушаймон шудан аз ин ҳеҷ фоидае нахоҳад дошт” гуфт шореҳи дигар.
Ҳамин тавр, муштариёни саҳифаи Фейсбуки Радиои Озодӣ мақолаи “Як моҳи нооромӣ дар Беларусро. Дар оянда онҳоро чӣ интизор аст?” муҳокима карданд.
“Беларус ягона кишвари осоишта аст, ки дар он одамон ҷойҳои кори ва маоши хуб доранд; хамаи саноат ва алоқа, колхозхо ва совхозхо тарақи ёфта, дар дасти давлат мебошанд. Аммо бубинед, ки Ғарб барои ҷамъоварии мардум ба митинг чӣ қадар маблағ ҷудо кардааст ”, гуфт яке аз шореҳон.
Корбари дигар Баҳрулло Одинаев навиштааст, ки “дарвоқеъ нақши калидиро бобо Путин иҷро мекунад, на Лукашенко.”
Баъзе шореҳон дар саҳифаи “Азия-Плюс” дар Фейсбук тавсия додаанд, ки “Лукашенко” бо роҳи осоишта биравад, бо иззату эҳтиром бо сари баланд баромада, дар вақташ равад, на ба забони англисӣ “.
“Ҳамааш дуруст аст. Боз кадом интихоботҳои такрорӣ. Падар падар аст. Бисёриҳо иттифоқро ба ёд меоранд, аммо ягона касе, ки ин ҳама чизро дар ҳолати худ нигоҳ доштааст”, – мегӯяд ҷонибдори Лукашенко бо ҳасрат.
Ҳангоми баррасии пурсиши видеоии Озодӣ дар бораи нуқтаи назари тоҷикон дар бораи рӯйдодҳои Беларус, дар Ахбор Барои Афкор / Гурӯҳи иттилоотӣ барои сегменти тоҷикии Facebook ҳодисае рух дод.
Муовини раиси Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Шодӣ Назарзода рӯзноманигори тоҷик Раҷаби Мирзо, ки ин гурӯҳро идора мекунад, “беобру” номид.
Шояд ба Назарзода писанд наомад, ки Мирзо ҳамчун сарлавҳа аз яке аз суханони иштирокчиёни пурсишро овардааст: “Агар як нафар муддати дароз дар сари қудрат боқӣ монад, вай” мардумро “дилгир мекунад.
Худи Раҷаби Мирзо дар блоги шахсии худ дар бораи Беларус мақолае навиштааст, ки баъдан дар сайтҳои Озодӣ ва Азия Плюс ҷойгир шудааст.
Раҷаби Мирзо ҳаводиси ахири дар Беларус бударо бо рӯзҳои охири пароканда шудани Иттиҳоди Шӯравӣ, ки дар сиёсати ҷаҳонӣ як гардише кард, муқоиса намуд.
Ба гуфтаи ӯ, “яке аз сабабҳои ба ҳамдигар бархурдант ҳукумати Лукашенко дар он аст, ки ба” сохторҳои ғоявӣ ва ҳуқуқии “худ бовар карда, аз воқеияти кишвар дур шудааст. Дар натиҷа, якбора “мухолифини номаълум” ба миён омад, ки мақомотро ба тааҷуб овард.”
Рӯзноманигори тоҷик Хилватшоҳ Маҳмуд боварӣ дорад, ки рӯйдодҳои Беларус ба Тоҷикистон таъсири калон нахоҳанд дошт.
«Дар Тоҷикистон чунин як ҷомеаи қавии шаҳрвандӣ мавҷуд нест, ки дар Беларус ё Қирғизистони ҳамсоя бошад. Ғайр аз ин, рӯйдодҳои Минск дар минтақае рух медиҳанд, ки қалби Аврупо номида мешавад ва Беларус дар иҳотаи кишварҳои демократӣ қарор дорад. Аз ин рӯ, дар бораи таъсири ин рӯйдодҳо ба Тоҷикистон сӯҳбат кардан ғайривоқеист ”, – мегӯяд Маҳмуд.
Ба гуфтаи рӯзноманигори дигари тоҷик Иршод Сулаймонӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ дар Осиёи Марказӣ бояд аз рӯйдодҳои дар Беларус ба амал омада хулосаҳои гуногун барорад.
«Масалан, бояд омӯхт,чӣ гуна гузаронидани эътироз ва гирдиҳамоиҳову митингҳоро. Лекин, дар бисёр маврид, хулосаҳои мусбат ё манфӣ аз рӯйдодҳои Беларус аз он вобаста аст , ки амали мардум зери шиори “рафтан, рафтан” чӣ гуна хотима меёбад “, – гуфт Сулаймонӣ.
Ин матлаб дар доираи лоиҳаи IWPR “Giving Voice, Driving Change — from the Borderland to the Steppes Project” омода шудааст.