Дар Тоҷикистон бисёре аз духтарон пас аз фориғ шудан аз мактаб аз ҳаққи идомаи таҳсил дар донишгоҳ маҳруманд. Бовари ғолиб ин аст, ки зани тоҷик бояд шавҳар кунад ва ба тарбияти фарзандон машғул шавад ва дар хидмати шавҳару волидони шавҳараш бошад. Бино бар ин, барои бисёре аз духтарон мадраки таҳсилоти олӣ монеъе барои зиндагии хонаводагист.
Ба канали мо дар Telegram бипайвандед!
Бавижа доштани арӯси таҳсилкарда дар манотиқи рустоии Тоҷикистон чандон мояи ифтихор нест. Эътиқод бар ин аст, ки духтарони таҳсилкарда пас аз арӯсӣ саркашу ситезаҷӯ мешаванд. Ин ақида аз қадимулайём роиҷ буда ва ҳоло низ бисёре аз тоҷикон ба он пойбанданд.
Зулфия (номи мустаъор), ки 33 сол дорад, дар рустои Ғазантараки ноҳияи Деваштичи вилояти Суғд, дар шимоли Тоҷикистон, зиндагӣ мекунад. Ӯ ҳуқуқдон аст ва писарашро танҳо бузург мекунад. Сарфи назар аз ин ки издивоҷи ӯ бо шавҳараш як издивоҷи ошиқона буда, вале пайванди заношӯии онҳо дер напойидааст, чун хушдоманаш намехоста “аруси таҳсилкарда” дошта бошад. – Рӯзи севум пас аз маросими арӯсӣ хушдоманам маро назди худ хонд ва чӯбдастеро нишон дод. Гуфт: “Муҳим нест, ки ту ҳуқуқдон ҳастӣ ё каси дигар. Аз имрӯз таҳти қавонини хонаи ман зиндагӣ мекунӣ. Ҳарчи ман мегӯям, бояд бе чуну чаро иҷро кунӣ.” Он замон дарк намекардам, ки чаро ӯ аз ман хушаш намеояд. Вале дертар ба ман гуфт, ки мехостааст барои писараш арӯсе пайдо кунад, ки “таҳсил накарда ва хонанишин” бошад.
Дар бисёре аз ноҳияҳои вилояти Суғд чун соири манотиқи Тоҷикистон шавҳар додани духтарон ба маҳзи расидан ба синни 18 ё 19 амре маъмулӣ ва роиҷ аст. Синни болотар аз ин мояи ифтихор нест, бино бар ин, пас аз фориғ шудан аз мактаб теъдоди андаке аз духтарон орзӯи таҳсил дар донишгоҳро дар сар мепарваранд.
Эҳтимоли дар даст доштани маълумотномаи таҳсилоти олӣ, вале маҳрум шудан аз иқболи ташкили хонавода барои занони таҳсилкарда ҷиддан рӯ ба афзоиш аст.
Тавалло Сафароваи 36-сола, мудири мактаби рақами 17 дар рустои Виткони ноҳияи Масчоҳ, мегӯяд дар инҷо шумори духтароне, ки моиланд баъд аз анҷоми давраи таҳсилоти миёна ба донишгоҳ ворид шаванд, бағоят кам аст.
Худи ӯ ҳаргиз шавҳар накарда ва иллати танҳоияшро дилбастагӣ ба таҳсилоти олӣ ва касби шуғлу пеша медонад. Ҳоло ӯ саъй мекунад ҳатто рӯзҳои таътилиро ҳам дар мактаб сипарӣ кунад, зеро аз таънаву маломати волидон ба дод омадааст.
Замира Сатторова, 34-сола, дар шаҳри Хуҷанд зиндагӣ мекунад. Вай номзади илм аст ва шуғле обрӯмандона дар донишгоҳ дорад. Вале иқболи худ барои эҷоди як зиндагии шоди хонаводагиро андак медонад.
Ӯ мегӯяд: “Базудӣ ҳамсолони ман ба шавҳар додани духтарони худ шурӯъ мекунанд. Дар Хуҷанд 34-солагӣ синни бисёр ва бисёр боло барои издивоҷи занон аст. Намедонам, сарнивишти ояндаи ман чигуна хоҳад буд.”Омӯзгори фиребхӯрда
Дар ҷомеаи Тоҷикистон ба таври куллӣ пазируфташуда аст, ки пас аз синни 25 духтарон бояд бо ҳар пешниҳоде мувофиқат кунанд: чи издивоҷ бо фарде нолоиқ бошад ва чи ҳамбистарӣ дар нақши зани дувуму севум.
Синни боло интихобро барои ингуна духтарон маҳдуд месозад. Нигоҳи таъномези ҳамсоягон ва сарзанишу маломати наздикон зиндагиро талх мекунад. Гоҳ ингуна духтарон қурбонии фиребу тақаллуб ҳам мешаванд. Чунин иттифоқеро Омина Раҳмонова (номи мустаъор) таҷруба кардааст. Ӯ сокини ноҳияи Деваштич аст, ки ду маълумоти олӣ дорад, аммо дипломҳои сурхаш ӯро аз фиребу тақаллуб наҷот надодаанд. Баъд аз фориғ шудан аз донишгоҳ Омина ба рустои худ баргашт, то ба нафъи ҳамдеҳагонаш кор кунад. Аммо бо истиқболи чандон гарме рӯбарӯ нашуд. Аз таънаву маломати ҳамарӯзаи наздиконаш дар ин маврид, ки кай шавҳар мекунад, ӯ хаста шуда буд ва ҳангоме ки акси ҷавонеро аз рустои ҳамсоя ба ӯ нишон доданд, зуд розӣ шуд, ки бо вай издивоҷ кунад.
– Қабл аз арӯсӣ ман бо шавҳарам мулоқот накарда будем. Ҳатто дар рӯзи арӯсӣ, ҳангоме ки аз хона берун омадам, наметавонистам сарамро бардорам ва ба ӯ нигоҳ кунам. Вале аксе, ки ба ман нишон дода буданд, ҳамеша пеши назарам буд.
Вақте ки домулло хутбаи никоҳро хонд ва аз мо хост, ки ба сурати ҳам бингарем, наздик буд аз тарс фарёд занам. Канори ман марде комилан мутафовит нишаста буд!Модари нофарҳехта – насли нофарҳехта
Бо ин ҳама, дар миёни аксари модаршавҳарон, ки намехоҳанд арусони таҳсилкарда дошта бошанд, касоне ҳам ҳастанд, ки муқобили ҷараён ҳаракат мекунанд ва огоҳанд, ки омӯзиш ба эҷоди зиндагии беҳтаре барои хонаводаҳои ҷавон кумак мекунад.
Улфатой 50 сол дорад ва сокини рустои Овчиқалъаи ноҳияи Бобоҷон Ғафуруф аст. Ӯ дӯхтану бофтан ва ошпазӣ хуб балад аст, аммо ҳаргиз ба орзуяш барои таҳсил дар донишгоҳ нарасидааст. Улфатой дар соли севуми донишгоҳ издивоҷ кард. Пас аз муддате фарзанддор шуд ва дигар натавонист таҳсилоташро ба поён бирасонад. – Вақте духтаронам бузург шуданд, шавҳарам нахост, ки онҳо ба таҳсилоташон идома диҳанд. Писаронам тамоюле ба омӯзиши олӣ надоштанд.Ин мавод дар доираи тарҳи «Giving Voice, Driving Change — from the Borderland to the Steppes Project», ки бо кумаки молии Вазорати хориҷаи Норвегия иҷро мешавад, нивишта шудааст. Назароти дарҷшуда дар ин матлаб баёнгари дидгоҳи хоси расона ва ё сарпарасти ин тарҳ нест.