Кыргызстанда жалпысынан 3,257 диний уюм катталып, алардын ичинен бирѳѳ гана буддисттердики. Ѳлкѳдѳ буддисттердин ибадатканасы болбогондуктан, аталган уюмду табуу оӊойго турган жок. Бирок, Бишкек шаарына жакын жайгашкан Тоолуу Маевкада буддисттер «Сапар Орду» («Место Пути») деп атаган ѳзгѳчѳ бир дача бар. Аталган жай боюнча жоопкерчилик будда кечилине жүктѳлгѳн.
Подпишитесь на наш канал в Telegram!
Кыргызстандагы жападан-жалгыз каттоодон ѳткѳн буддисттердин уюму «Чамсен» деп аталып, бул сѳз корей тилинен которгондо, «эркиндикке чыгуу» деген маанини билдирет. Уюштуруу демилгеси этникалык корейлер тарабынан кѳтѳрүлүп чыккан бул уюм 1996-жылдан бери иштеп келет.
Кыргыз жергесинде буддизмдин Ниппондзан Мёходзи жана Карма Кагью деп аталган эки багыты бар. Ал эми «Чамсен» белгилүү бир мектептин жактоочусу болуп саналбайт жана аларга кошулууну каалаган бардык буддисттер үчүн ар дайым ачык. Уюмдун жетекчиси Олег Цойдун айтымына караганда, коомдо жалпы жонунан 100-120 киши бар. Алардын негизги бѳлүгүн корейлер, орустар жана кыргыздар түзѳт.
Бишкек шаарынан 30 километр алыс жайгашкан Тоолуу Маевка айылында «Сапар Орду» деп аталган буддисттердин кичи ибадатканасы орун алган. Бул жай 2001-жылы ачылып, ага жооптуу – Кыргызстанга 1993-жылы эле белгилүү будда кечили Дзюнсэй Тэрасава алып келген Ниппондзан Мёходзи будда орденинин салттарын тутунган кечил Алексей Шмыгля.
— Мен Казакстанда тѳрѳлүп, ошол жерде чоӊойдум. Ал эми кечил наамын 1996-жылы Москвада алдым. Себеби, ошол учурда устат Тэрасава Москвада эле. Кечил наамы берилген мезгилде мен 21 жашта элем, ошондой эле буддизмди кабыл алганыма 2 жыл болгон.Буддизмде курактык ѳзгѳчѳлүк менен «тажрыйба» кандайдыр бир милдеттүү жана чечүүчү мааниге ээ эмес. Бир эле күндѳ кечил болууга мүмкүн, ошондой эле он жыл бою жүрүп, бул наамды ала албай калуу ыктымалы да бар. Бардык нерсе адамдын ѳзүнѳ жана анын ички сезимин Будда идеяларына арноого даярдыгына байланыштуу. Болжол менен ошол учурларда эле Кыргызстанга келе баштагам, ал эми кийинчерээк бул жерде калып калдым.
Кечилдер бардык нерседен баш тартууга тийиш деген стереотип бар, бирок чындыгында мындай эмес. Биз жашообузду Будда окуусуна арнайбыз, билгендерибизди башкаларга үйрѳтѳбүз. Бул болсо, жакындарыбыздан баш тартып, алар менен мамилени үзүш керек дегенге жатпайт.
Окуӊуз: Казакстандыктар нирвананы издѳѳ жолунда: буддизм Казакстанга кантип келген
Мен жыйырма жылдан ашуун убакыттан бери кечилмин жана туугандарым менен мамилемди үзбѳй, катышып келем. Кечилдер изгиликтүү, жакшы нерселерди башкалардын, эӊ биринчи орунда ата-энесинин жыргалчылыгы үчүн жасашат.
Мен үйлѳнгѳн эмесмин жана үйлѳнүүгѳ ниетим жок. Бирок, кечилдердин катарында үй бүлѳлүүлѳрү да бар. Мисалы, эгер бир адам үй бүлѳлүү болуп туруп, кечил наамын алса, анда ага аялы менен ажырашпоого уруксат беришет. Же болбосо, кечилдикти кабыл алган соӊ, үйлѳнүү ниети пайда болду дейли. Бирок, мындай абал Будда Окуусунун баштапкы принциптеринен четтѳѳ болуп эсептелет.
Бул болсо, азыркы күндѳ ѳзүн толук жана кынтыксыз түрдѳ диний жашоого арнай алган адамдардын саны аз экендиги менен байланыштуу. Негизи, башында кечил болууну каалаган адам үйлѳнгѳн болсо, кечил болуудан мурун ажырашууга тийиш эле. Ал эми азыркы күндѳ кээ бир салттарда, алардын ичинде бизде дагы, жеӊилдиктер берилет. Бизде да православ-христиандардыкы: кара жана ак дин ѳкүлдѳрү сыяктуу, үйлѳнбѳгѳн жана үйлѳнгѳн кечилдер болуп калды.
Сапар Орду бардык каалоочулар үчүн ар дайым ачык. Макаланы жазып жаткан учурда Алтайдан келген үч жана Молдовадан келген бир конок бар экен. Кыргызстанда кечил жана буддизм менен кызыккандарды кабыл ала турган ушундай ажайып бир дача бар экендиги тууралуу адамдар «сарафандык радио» аркылуу угушат экен.
Матвей Шаров:
— Мен Алтайда жашоо шарты жакшы, толук үй бүлѳдѳ тѳрѳлүп, ата-энемдин сүйүүсү менен мээримине бѳлѳнүп чоӊойдум. Ошентсе да, ѳзүмчүлдүк сезимим менен мүнѳзүмдүн айынан турмушум мен каалагандай болгон жок. Эжем, мындай абалдан чыгуу үчүн Кыргызстандагы тааныштарына баруумду сунуш кылды. Ушул жерден мен буддизм менен тааныштым. Буга чейин жашоомдо христиандыктын бир бѳлүгү бар эле, бирок ага эч кандай кызыгуу болгон эмес.
Бүгүнкү күнгѳ чейин жашоомдогу кѳп нерсе ѳзгѳрдү деп айта алам. Сыйынууларга катыша баштадым, жашоомдо болгон бардык нерсе үчүн тобо кылууга, башка адамдарга кѳнүл бурууга үйрѳндүм. Жѳнѳкѳйлүк менен момундук сапаттарды да ѳздѳштүрүүгѳ аракет кылуудамын.
Булардын баары теӊ күнүмдүк жашоомдо мага абдан чоӊ жардам берет, бардык нерсеге: жумушка, башка кишилерге, жашаган жериӊе карата сүйүү менен мамиле кылууну үйрѳнѳсүӊ. Албетте, кыйынчылыктар да чыгат, жинденесиӊ, бирок оӊой нерсе жок экен. Булардын баары – жеӊип чыгуубуз керек болгон, ѳзүбүз менен күрѳшүүнү талап кылган сыноолор. Кимдир-бирѳѳгѳ ачууланып жатсаӊ, тескерисинче ага боорукердик менен мамиле кылууга аракет жасашыӊ керек. Эгер биз жамандыкка жамандык менен, жаалга жаал менен жооп берсек, анда бул «чынжырды үзбѳстѳн», тескерисинче андан ары улантып жиберебиз. Булар жашоонун жѳнѳкѳй чындыктары. Ошентсе да, аларды аӊдап-түшүнүү үчүн, тийиштүү адамдарга жолугушум керек болду.
Буддизм мектептери
Бүткүл дүйнѳ боюнча абдан кѳп санда буддизм мектептери бар. Кечил Алексей Шмыглянын айтуусу боюнча, мектептердин түрдүүлүгү дин үгүттѳѳчүлѳрүнүн ар кайсы мезгилде ар кандай жерлерде окуунун түрдүү аспектилерине басым жасашкандыгы менен байланыштуу. Алар окууну угуучулар үчүн түшүнүктүү, жеткиликтүү формада баяндап берип, улуттук дин же адепттердин ишенимдеринин негизине коюуга, бирок ошол эле учурда окуунун маӊызын сактап калууга аракет жасашкан.
Карма Кагью — тибет буддизминин негизги тѳрт мектебинин бири. Мектеп, негизинен практикага, башкача айтканда медитацияга багытталган. Аталган багыт боюнча Тибеттен тышкары, болжол менен элүүгѳ жакын ѳлкѳдѳ – Түштүк-Чыгыш Азияда, Европада, Түндүк жана Түштүк Америкада, ошондой эле Австралия менен Жаӊы Зеландияда орун алган 700дѳн ашуун медитация борбору бар. Булардын ичинен жүзгѳ жакыны – Орусияда жана бирѳѳ – Александр Манулик жетектеген Бишкектеги борбор:
— Буддизм – дарыкана сыяктуу. Эгер бир жерибиз ооруса, дары-дармектин баарын албайбыз да. Абалыбызга жардам бере турган белгилүү бир дарыны гана алабыз. Ар түрдүүсүн алып, иче турган болсок, бизге эч кандай пайдасы тийбейт, тескерисинче ѳлүмгѳ алып келиши ыктымал. Буддизмде дагы дал ушундай — ар бир адам жеке муктаждыгы менен, ѳзүнѳ керек болгон нерсе үчүн келет. Ушул себептен улам, бизде кѳптѳгѳн багыттар пайда болгон. Биз эч кимге залакабызды тийгизбестен, тынч гана жашайбыз жана мындай абал бизге эч кандай тоскоолдук жаратпайт.
Оле Нидал менен 2008-жылы Краснодарда ѳткѳн медитациялык курстан таанышкам. Кийин Карма Кагью салтын Бишкекте колдоно баштадым. Акырындап отуруп, буддизмдин медитациялык практикасына кызыккан достор да кошулушту. Биз дайыма бирге машыгып отуруп, натыйжада медитация борборун уюштурдук.
Бул макала IWPRдын «Борбордук Азиядагы туруктуулукка ачык баарлашуу аркылуу» долбоорунун алкагында жарыкка чыкты.